عبارت
گردشگری سلامت، که بعضا با عناوینی نظیر گردشگری پزشکی، گردشگری درمانی یا توریسم
درمانی هم خوانده می شوند، معادل فارسی عبارت مدیکال توریسم Medical Tourism
است. کلمه‌ای که در انگلیسی Health Tourism یا Wellness Tourism
هم نامیده میشود.
گردشگری سلامت عبارتست از مسافرت افراد به یک
کشور خارجی، با اهداف پزشکی و درمانی که نهایتا به بهبود سلامتی آنها کمک کند. این
افراد برای معالجه بیماری های خاص، انجام انواع جراحی ها (مخصوصا جراحی های زیبایی)،
اقدامات مربوط به حوزه دندانپزشکی و یا درمان ناباروری تصمیم می گیرند که به خارج
از کشور سفر کنند تا احیانا از سرویس های خدمات درمانی بهتر و با شانس موفقیت
بالاتری استفاده کنند، و نیز هزینه کمتری در مقایسه با آنچه باید در کشور خود می
پرداختند بپردازند.
تاریخچه‌ی گردشگری سلامت
گردشگری
سلامت از زمان یونان و روم باستان وجود داشته و سپس به بسیاری از کشورهای اروپایی
و نقاط دیگر دنیا توسعه یافته است. از زمان باستان، افراد زیادی به منظور فراغت
روحی و درمان به مجاورت رودخانه و آبهای معدنی می‌رفتند.
آبهای گرم از قدیم‌الایام با آرامش و تجدید
قوای جسمی و روحی انسان همراه بوده است. استفاده‌‌کنندگان از این‌گونه آب‌ها، قرن‌هاست
که در آبهای گرم آب‌تنی می‌کنند و از آب چشمه‌های معدنی می‌نوشند.
در
انگلستان، توسعه اقامتگاه‌های کنار دریا بر اساساین باور اتفاق افتاد که استفاده
آب دریا در درمان بیماری‌ها مفید است. در اروپا شهرهای بسیاری در اطراف چشمه‌های
آب معدنی و تسهیلات درمانی ساخته شده است.
نمونه‌های آن را میتوان در شهرهای بادن،
لاسانه، موریتس و اینترلاکن در سوییس، بادن و ویسبادن در آلمان، وین در اتریش و
بوداپست در مجارستان مشاهده کرد. در این شهرها مردم از آبهای معدنی به منظور
معالجه بیماری‌هایی همچون رماتیسم، عفونت‌های پوست و سوءهاضمه استفاده می‌کردند.
در
اروپا چشمه‌های آب معدنی و کلینیک‌های آب درمانی در اواخر قرن هجدهم مورد توجه جدی
قرار گرفتند و علاوه بر این که به تجهیزات متناسب مجهز شدند فضاهای اطراف آنها نیز
برای بهره‌مندی از سکون و آرامش و چشم‌اندازهای طبیعی سامان یافتند.
در این قبیل کلینیک‌ها تیم‌های مشاوره پزشکی برای
تجویز مدت و نحوه استفاده از هر نوع آب برای درمان بیماری‌های مختلف مشغول هستند.
مراجعین به این‌گونه آب‌ها را اغلب بیمارانی که مبتلا به ناراحتی‌های پوستی، دردهای
روماتیسمی، ورم مفاصل، خستگی و فرسودگی مفرط جسمی، نقرس، التهاب مهره‌ها و ستون
فقرات تشکیل می‌دهند.
در
آمریکا نیز مردم به چشمه‌های آب معدنی، اقامتگاه‌های مجاور دریا مسافرت می‌کردند.
قدیمی‌ترین منطقه چشمه‌های آب گرم آمریکا ساراتوگاست که از حدود ۲۰۰ سال پیش به
صورت یک منطقه تجاری در این زمینه با ارائه تسهیلات اقامتی و پذیرایی مناسب، فعال
شده است.
همچنین میتوان به چشمه‌های آب‌معدنی نزدیک ایالات
فیلادلفیا و ویرجینیا اشاره کرد. برای حداکثر کردن مطلوبیت سفر، تسهیلاتی از قبیل
کتابخانه، تماشاخانه، تالار موسیقی و زمین‌های بازی برای مفرح کردن اوقات گردشگران
ایجاد شده است.
به
طوری‌که امروزه مردم نه فقط برای آب‌درمانی بلکه به قصد استفاده از انواع سرگرمی‌های
اجتماعی به این مناطق سفر می‌کنند.
انواع گردشگری سلامت در ایران
گردشگری
سلامت در ایران شامل ۳ بخش گردشگری پزشکی، گردشگری طبیعت درمانی و گردشگری تندرستی
میشود. در ادامه به بررسی انواع گردشگری سلامت در ایران خواهیم پرداخت.
بیشتر بخوانید :
گردشگری پزشکی
رایج‌ترین
و مهمترین نوع گردشگری سلامت در ایران، گردشگری پزشکی است. این نوع از توریسم
درمانی معمولا برای درمان بیماری یا انجام عمل جراحی انجام شده و به طور مستقیم با
جان و سلامت افراد سر و کار دارد، بنابراین بسیار حساس است.
گردشگری
پزشکی کاملا با گردشگری تفریحی متفاوت بوده و علاوه بر امکانات و هزینه به تخصص و
مهارت هم نیاز دارد.
وجود
پزشکان ماهر و باتجربه، تجهیزات درمانی، بیمارستان‌های فوق تخصصی و علم پزشکی برای
آماده‌سازی زیرساخت‌های درمانی یک کشور جهت پذیرفتن توریست‌هایی که به منظور درمان
به یک کشور سفر می‌کنند، لازم و ضروری است.
طبابت و علم پزشکی در ایران به هزاران سال قبل
برمی‌گردد و این مسئله در میان همه جهانیان شناخته شده است. در نظر داشته باشید که
فراهم بودن همه شرایط لازم، در جذب بیشتر گردشگر پزشکی موثر است.
گردشگری طبیعت درمانی
یکی
دیگر از انواع مختلف گردشگری سلامت را میتوان گردشگری طبیعت درمانی عنوان کرد. این
نوع از گردشگری سلامت همانطور که از نامش مشخص است، به سفری می‌گویند که فرد توسط
منابع و خدمات درمانی طبیعی تحت نظارت پزشک، مورد درمان قرار بگیرد.
برخی از مهمترین منابع و خدمات درمانی مرتبط با
گردشگری طبیعت درمانی شامل چشمه‌های آب گرم، دریاچه نمک، حمام گیاهی، ماساژ طبی،
لجن طبی و آفتاب میشود.
این
نوع از گردشگری سلامت به رغم داشتن پدیده‌های طبیعی و طبیعت بسیار شگرف ایران، بسیار
مورد توجه قرار دارد و در جایگاه ویژه‌ای قرار گرفته است.
رویش گیاهان دارویی و وجود آب‌وهوای چهارفصل و
فوق‌العاده ایران موجب شده که کشور ما به یکی از قطب‌های گردشگری طبیعت درمانی در
جهان تبدیل شود. وجود چشمه‌های آب گرم در شهرهای مختلف ایران برای درمان بسیاری از
بیماری‌ها از جمله روماتیسم، دردهای عضلانی و مفصلی، میگرن و سینوزیت موثر بوده و
آب‌هوای تمیز و محیط زیست زیبای آن هم به منظور بهبود بیماری‌های تنفسی، روماتولوژی،
پوستی و عضلانی یا وقت گذراندن در دوران بعد از عمل جراحی و بیماری بسیار موثر
است.
بد
نیست بدانید که در حال حاضر ایران برای رفاه حال توریست‌های پزشکی علاوه بر منابع
طبیعت درمانی، امکانات رفاهی و اقامتی هم برای آنها در نظر گرفته تا گردشگران با
اجاره اقامتگاه پیش از سفر، با خیال راحت و آرامش خاطر به درمان بیماری خود
بپردازند.
گردشگری تندرستی
این
نوع از گردشگری سلامت، بیشتر مربوط به افرادی میشود که نیاز به آرامش داشته یا
دچار مشکلات روحی شده‌اند. در سفر توریسم درمانی، گردشگر به دنبال آرامش و رهایی
از تنش‌های روزمره زندگی بوده و تمایل دارد از هرگونه سر و صدا و شلوغی فاصله بگیرد.
این نوع از گردشگری سلامت، نیاز به پزشک یا تجهیزات
پزشکی نداشته و گردشگر سعی می‌کند برای جلا دادن به روح خود در طبیعت‌های بکر و
آرامش‌بخش وقت بگذراند.
چشمه‌های
آب معدنی، هتل، ویلاهای کوهستانی، جنگلی، ساحلی یا کویری بهترین نواحی برای سپری
کردن اوقات فراغت گردشگران تندرستی بوده و یک انتخاب ویژه و مناسب برای آنها به
شمار می‌رود.
خوشبختانه، ایران در این زمینه هم بسیار قدرتمند
وارد شده و دارای مناطق جذاب و آرامش‌بخش بسیاری در نقاط مختلف کشور است. گردشگر میتواند
با سفر به ایران، متناسب با سلیقه و علاقه خود به مناطق مرطوب یا خشک، بهترین مکان
را برای دسترسی به آرامش انتخاب کند.
توریسم درمانی چیست؟
برای توریسم درمانی که گاهی از آن با عنوان توریسم
سلامت و یا گردشگری سلامت نام برده میشود، تعاریف گوناگونی بیان شده است.
سازمان جهانی گردشگری (WTO) به طور خاص،
گردشگری سلامت را چنین تعریف می‌کند : استفاده از خدماتی که به بهبود یا افزایش
سلامتی و افزایش روحیه فرد (با استفاده از آبهای معدنی ، آب و هوا یا مداخلات
پزشکی) منجر میشود و در مکانی خارج از محل سکونت فرد – که بیش از ۲۴ ساعت است –
به طول می‌انجامد. مقوله‌ی گردشگری سلامت فراتر از گردشگری درمانی است.
آبهای گرم و معدنی و لجن درمانی همراه با
امکانات طبیعی نیز شامل مقوله‌ی گردشگری سلامت است.
شعار جهانی توریسم سلامت، امکانات و خدمات در حد
کشورهای جهان اول یا پیشرفته و قیمت‌ها و هزینه‌ها در حد کشورهای در حال توسعه و
جهان سوم است.
فواید توریسم درمانی
گردشگری
درمانی به توسعه اقتصاد و استانداردهای زندگی تمدن بشری کمک می‌کند و اهمیت و مزایای
آن به شرح زیر است:
در
توسعه ی اقتصادی بسیار تاثیر گذار است.
مشاغل
بهداشتی و درمانی زیادی ایجاد می‌کند.
امکانات
بهداشتی بیشتری ایجاد می‌کند.
دسترسی
به جدیدترین فناوری‌ها در بخش پزشکی
کیفیت
زندگی همه افرادی که درگیر ابن فرایند هستند را بهبود می‌بخشد.
مشارکت
در بهداشت جهانی
افزایش
و رشد استانداردهای بهداشت جهانی
تبادل
دانش و تجربه متخصصان
ایجاد
درآمد خارجی برای کشور و واردات ارز
مزایای
اجتماعی
مزایای
سیاسی
مزایای
اقتصادی
چالش ها و ریسک های گردشگری سلامت
با
توجه به ماهیت توریسم پزشکی و نوظهور بودن آن، این صنعت با چالش ها و موانع زیادی
از جمله مشکل زبان و تکنولوژی و ... رو به رو است. همچنین گردشگری سلامت مشکلات و
چالش هایی برای کشور میزبان ایجاد می‌کند.
برخی از این چالش های گردشگری سلامت
پیگیری
و مراقبت های بعد از عمل در این نوع درمان بسیار مشکل میشود. مثلا اگر فردی بعد
از عمل به کشور خود بازگردد و سپس دچار عفونت شود دیگر نمی‌شود مراقبت های لازمه
را انجام داد.
موانع
فرهنگی و زبانی یکی از مهمترین چالش ها در این صنعت است، زیرا اگر کادر درمان و بیمار
متوجه زبان و فرهنگ یکدیگر نشوند، فرایند درمان بسیار سخت‌تر و پیچیده تر میشود.
شیوع
بیماری عفونی میان گردشگران سلامت یک کشور
فقدان
زیرساخت های کافی مناسب در کشور های درحال توسعه‌ای که پزیرای گردشگران سلامت
هستند. مانند غذای بی کیفیت و یا بهداشت ضعیف و نامناسب بیمارستان ها و مراکز
درمان
کمبود
کادر حرفه ای درمان در برخی از کشور های در حال توسعه و همچنین برخی مهارت های نرم
مثل داشتن رفتاری دوستانه و حس همدردی هنوز در رفتار و خصوصیات کادر درمان این بیمارستان
ها جا نیافتاده است.
مشکل
نداشتن سیستم قیمت‌گذاری یکسان و عادلانه، و تفاوت درکیفیت ارائه خدمات در بیمارستان
های کشور های در حال توسعه
نبودن
هیچ قانون استاندارد جهانی در این صنعت به دلیل نوظهور بودن آن
قاچاق اعضای بدن که هنوز به عنوان یک مشکل جدی
در این صنعت مطرح میشود و با اینکه این کار خلاف قوانین است ولی همچنان در بازار سیاه
میتوان اعضای بدن را خریداری کرد.
چه عوامل انگیزشی مردم را به سمت گردشگری سلامت متمایل می کند؟
آنچه
که از گذشته به یاد داریم و خیلی هم رواج داشت، سفر بیماران از کشورهای کمتر توسعه
یافته به کشورهای پیشرفته با امید بهبودی یا حداقل شانس موفقیتی بالاتر در روند
درمان بود.
سفری
پر هزینه و کمرشکن که می توانست در آخر ناامید کننده هم باشد. ولی حالا اوضاع کمی
فرق کرده است؛ یک اتفاق کاملا معکوس، یعنی بیماران از کشورهای پیشرفته به کشورهای
درحال توسعه سفر می کنند. صرف هزینه کمتر برای دریافت بهترین خدمات درمانی مهمترین
انگیزه این نوع سفرهاست.
البته
یک دلیل دیگر این انتخاب می تواند به پذیرش های پزشکی غیر قابل دسترس یا غیر قانونی
در کشور خود بیماران برگردد.
وابسته به نوع نظام حاکم بر یک کشور اعم از لیبرال،
سکولار یا حکومت های دینی، پروتکل های وزارتخانه و سازمان های بهداشت و درمان در
دنیا متغیر است.
به طور مثال سقط جنین پس از 7 ماهگی در بسیاری
از کشورها غیر قانونی به شمار می آید اما ممکن است در برخی کشورها که از ازدیاد
جمعیت رنج می برند این موضوع متفاوت باشد. به این ترتیب یکی دیگر از انگیزه های
گردشگران سلامت می تواند گریز از قید و بندهای نظام پزشکی کشور خودشان باشد.
مهم ترین مزایای گردشگری سلامت چیست؟
صرفه
جویی در هزینه یکی از مهمترین عواملی است که باعث شده گردشگری پزشکی به یک تجارت
سودآور تبدیل شود. گردشگری پزشکی گزینه ای مناسب برای بیمارانی است که محتاج عمل پیوند
عضو و یا جراحی قلب هستند.
از آنجایی که هزینه انجام این عمل های جراحی در
برخی کشور ها بسیار سرسام آور است، در صورتی که کشور دیگری در انجام آن پروسه
درمانی هزینه کمتری دریافت کند می تواند به یک گزینه جذاب و اقتصادی برای آنها تبدیل
شود.
برای
جذب گردشگران سلامت در هر کشور مناطق توریستی بهداشتی با مراکز درمانی کاملا مجهز
درنظر گرفته شده است. بعد از مقوله هزینه، مهمترین دغدغه زمان است. یکی دیگر از
مهم ترین مزایای گردشگری پزشکی این است که خدمات درمانی فوری در مدت زمان کوتاه
ارائه می دهد، یعنی در جریان مدیکال توریسم افراد می توانند درمقایسه با شهروندان
کشورشان که مدت زمان زیادی را برای انجام معاینات پزشکی باید منتظر بمانند، بدون
صرف این زمان به سرعت پذیرش شوند.
به این ترتیب گردشگری پزشکی راه حلی مؤثر برای بیمارانی
است که وضعیت سلامت آنها نیاز به توجه فوری دارد و قادر به دریافت چنین مراقبت های
پزشکی در بیمارستان های داخلی کشور خود نیستند.
تأثیر ویروس کرونا بر گردشگری سلامت
با
شیوع ویروس کرونا میلیون ها گردشگر که برای دریافت خدمات درمانی و پزشکی قصد سفر
به کشور های دیگر را داشتند مجبور به لغو یا به تعویق انداختن سفر خود شدند بنابراین
این ویروس توانسته است خسارات چشمگیری را بر صنعت توریسم پزشکی و درمانی وارد
سازد. تقریبا ۹۰ درصد از شرکت های فعال در حوزه گردشگری سلامت دیگر نمی‌توانند به
فعالیت خود ادامه دهند زیرا سفر به کشور های دیگر فعالیتی پرخطر و ریسکی محسوب میشود
و حتی برخی کشور ها مرزهای خود را به شدت کنترل می‌کنند.
بنابراین
این سوال برای همه به وجود می‌آید که چه زمانی دنیا دوباره به روال عادی خود بر میگردد؟
و از همه مهمتر صنعت گردشگری چه زمانی دوباره رونق میگیرد و چه تحولاتی در این
صنعت ایجاد میشود؟ و به دلیل این بحران چه انتظاراتی از کشورها و شرکت هایی دارید
که صنعت گردشگری سلامت خود را دوباره به جریال انداخته اند؟
این
شرایط به وجود آمده میتواند تبدیل به یک شرایط عادی جدید شود، شرایطی که نیاز به
تغییر شدید در تمامی صنعت ها و همینطور صنعت گردشگری پزشکی دارد و این شرایط نمی‌تواند
تبدیل به فرصت برای بازسازی، شروع و رشد دوباره شود بنابراین توریسم سلامت هم به
خاطر اهمیتی که برای سلامت و درمان بیماری ها دارد با تغییراتی در ساختارها میتواند
دوباره از سر گیرد.
زیرا هر بیماری دیگری میتواند به اندازه ویروس
کوید ۱۹ کشنده و خطرناک باشد!
منابع
: مجلات اینترنتی سفرمارکت،مجله سفر،ترانسیس
دیدگاه ها